!["ความเป็นมาของพระอภิธรรม" เขียนโดย พระราชกิจจาภรณ์ (เทอด ญาณวชิโร ) จัดพิมพ์เป็นธรรมทาน โดย สถาบันพัฒนาพระวิทยากร วัดสระเกศ](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/DSC03686-1-1024x668.jpg)
![พระราชกิจจาภรณ์ (เทอด ญาณวชิโร)](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/IMG_9343333-627x1024.jpg)
คำปรารภ
หนังสือ “ความเป็นมาของพระอภิธรรม” เกิดขึ้นด้วยปรารภเหตุการณ์เฉพาะ เพื่อน้อมถวายเป็นพระราชกุศล แด่ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เพื่อป้องกันความเข้าใจคลาดเคลื่อนเกี่ยวกับเนื้อหา ก่อนอ่านความเป็นมาของพระอภิธรรม
จึงขอทำความเข้าใจเป็นเบื้องต้นว่า ความเป็นมาของพระอภิธรรม มีเนื้อความตรงตามชื่อ มุ่งบอกเล่าถึงความเป็นมาของพระอภิธรรม เพื่อประกอบการฟังสวดพระอภิธรรม เป็นสำคัญ มิใช่มุ่งการอธิบายข้อธรรมในคัมภีร์พระอภิธรรม เมื่อฟังสวดแล้ว จะได้รู้ถึงที่มาที่ไปของพระอภิธรรมที่พระบรมศาสดาทรงแสดง อันจะเป็นบุญเป็นกุศลเพิ่มขึ้นอีกโสตหนึ่งด้วย
ผู้ที่มีความสนใจข้อธรรมในพระอภิธรรมที่ละเอียดลงไป ก็สามารถศึกษาเพิ่มได้จากคัมภีร์พระอภิธรรม ซึ่งมีอยู่แล้วทั่วไป
เนื่องจากพระอภิธรรมมีความละเอียดประณีตยิ่ง มีนัยหลากหลาย ไม่สิ้นสุด บางกรณีจึงมีความจำเป็นต้องยกตัวอย่างวัตถุสิ่งของ และภาษาในสมัย เทียบเคียงให้เห็นเป็นรูปธรรม เพื่อทำความเข้าใจเนื้อความแห่งพระอภิธรรม ที่มีความละเอียดยิ่งนั้น ให้แจ่มชัดยิ่งขึ้น กรณีดังกล่าว มิใช่การนำข้อความเข้าไปปลอมปนในพระอภิธรรม เพราะมิได้มุ่งอธิบายข้อธรรมในพระอภิธรรม ดังกล่าวแล้ว หากแต่เห็นว่า การยกตัวอย่างวัตถุสิ่งของก็ดี การใช้ภาษาในสมัยก็ดี เป็นวิธีที่พอจะสื่อสารกับคนเป็นจำนวนมาก ซึ่งมีพื้นฐานความรู้ทางศาสนาที่แตกต่างกัน หลากหลายกลุ่ม หลากหลายสถานะ
ด้วยห้วงเวลานั้น ทุกคนล้วนมีจิต ละเอียด เป็นหนึ่งเดียว จดจ่ออยู่กับท่วงทำนองแห่งพระอภิธรรมที่พระพิธีธรรมสวดถวายในหลวง รัชกาลที่ ๙ พระองค์ผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ
กาลนั้น จึงนับได้ว่า เป็นมงคลกาล เหมาะแก่การฟังธรรมที่ละเอียด
ขออนุโมทนาขอบคุณพระมหาขวัญชัย กิตฺติเมธี ป.ธ.๙,ดร., คุณมนสิกุล โอวาทเภสัชช์ และคุณวันทนี เจริญวานิช ที่รับเป็นภาระธุระในการจัดพิมพ์ จนหนังสือสำเร็จลงด้วยความเรียบร้อย ดีงาม เป็นไปเพื่อความดำรงมั่น แผ่ไพศาลแห่งพระศาสนาของพระบรมศาสดา
พระราชกิจจาภรณ์
วัดสระเกศ ราชวรมหาวิหาร
!["ความเป็นมาของพระอภิธรรม" ตอนที่ ๒ "กตัญญุตา พุทธกิจโปรดพุทธมารดาในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์" จากคอลัมน์ "ธรรมโอสถ " โดย พระราชกิจจาภรณ์ (เทอด ญาณวชิโร) นิตยสาร เนชั่นสุดสัปดาห์ ปีที่ ๒๕ ฉบับที่ ๑๒๗๖ วันที่ ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๕๙](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/0001-222-787x1024.jpg)
เข้าพรรษา
กับ “ความเป็นมาของพระอภิธรรม”
(ตอนที่ ๒)
พุทธกิจในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
: เขียนโดย พระราชกิจจาภรณ์
(เทอด ญาณวชิโร)
![ธรรมนิพนธ์เรื่อง "ความเป็นมาของพระอภิธรรม" เขียนโดย พระราชกิจจาภรณ์ (เทอด ญาณวชิโร)](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/DSC03674-1024x691.jpg)
พุทธกิจในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
พระพุทธองค์ได้เสด็จจากรัตนจงกรม ที่เนรมิตขึ้นเหนือยอดไม้คัณฑามพฤกษ์ ที่แสดงยมกปาฏิหาริย์นั้น ทรงก้าวพระบาทขวาเหยียบเหนือยอดเขายุคนธร ยกพระบาทซ้ายก้าวเหยียบยอดเขาสิเนรุ และพระบาทสามก้าวถึงสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
ขณะนั้น ท้าวสักกะได้ทราบว่า พระพุทธเจ้าเสด็จมา มีพุทธประสงค์จะจำพรรษาบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ จึงได้ถวายที่ประทับเหนือพระแท่นบัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ ภายใต้ต้นไม้ปาริฉัตตกะ ทรงป่าวประกาศให้เหล่าเทวดามาฟังธรรม เหล่าทวยเทพทั้งหลาย ต่างร้องเรียกซึ่งกันและกัน เสียงสะท้อนกึกก้องแผ่ไปทั่วสวรรค์ชั้นฟ้า
![ขอขอบคุณ ภาพถ่ายโดย พระมหาปฐมพงษ์ ญาณวํโส จริยธรรมแชนแนล สำนักงานส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม และความมั่นคงแห่งสถาบันชาติ พระศาสนา พระมหากษัตริย์ วัดสระเกศ](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/DSC03400111-1024x547.jpg)
ต่อแต่นั้น เหล่าทวยเทพในหมื่นจักรวาล ต่างก็ถือผอบและภาชนะทองคำ บรรจุด้วยบุปผชาติของหอมอันเป็นทิพย์ ออกจากทิพยวิมานของตน มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ทุกสถานที่เต็มไปด้วยเทพยดา ไม่มีที่ว่างเว้น เพื่อให้ตนเองได้มีโอกาสฟังธรรม
เทวดาบางพวกต่างก็เนรมิตกายให้เล็กเท่าอณูบ้าง ปรมาณูบ้าง แม้พื้นที่เท่าปลายขนทรายจามรี ก็อยู่ได้สิบองค์บ้าง ยี่สิบองค์บ้าง แสนองค์บ้าง
เมื่อเทวดามาประชุมกันอย่างนี้แล้ว พระพุทธเจ้าได้ทอดพระเนตรดูในธรรมสภา ก็มิได้ทรงเห็นพระมารดา จึงตรัสถามถึงพระนางสิริมหามายา พระอินทร์ก็ทราบว่า พระพุทธเจ้าเสด็จมาครั้งนี้ ด้วยประสงค์จะแสดงพระธรรมเทศนาโปรดพระมารดา จึงเสด็จไปยังภพดุสิตที่สถิตของสันดุสิตเทพบุตร ผู้เคยเป็นพระพุทธมารดา แจ้งให้ทราบว่า พระพุทธเจ้าเสร็จมาประทับ ณ บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ ทรงรอคอยเพื่อแสดงพระธรรมเทศนา
พระพุทธมารดาได้เสด็จจากสวรรค์ชั้นดุสิตไปยังสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ พร้อมด้วยเทพอัปสรบริวารเป็นอันมาก ประทับนั่งอยู่เบื้องขวามือของพระพุทธองค์ พลางดำริว่า ตนเองมีบุญยิ่งนัก ได้พระโอรสผู้ประเสริฐเช่นนี้
ขณะนั้น พระพุทธเจ้าทรงเหยียดพระหัตถ์เบื้องขวาตรัสเชิญพระพุทธมารดาให้เข้ามาใกล้ ให้เป็นประธานเทวดาทั้งหลายแล้ว ทรงเริ่มแสดงพระอภิธรรมว่า
กุสลา ธมฺมา, อกุสลา ธมฺมา, อฺพยากตา ธมฺมา, เป็นต้น
ทรงแสดงเช่นนี้ ตลอดพรรษา ๓ เดือน นับโดยเวลาในโลกมนุษย์ ติดต่อกันทั้งกลางวันกลางคืน ไม่หยุดเลยแม้ขณะจิตเดียว ได้ทรงขยายลำดับแห่งธรรม แตกธรรมแต่ละข้อ แยกย่อยออกไปไม่มีที่สิ้นสุด มีนัยนับไม่ถ้วน เรียกว่า “อนันตนัย”
![ภาพประกอบโดย หมอนไม้](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/IMG_926211122-1024x874.jpg)
ในระหว่างแสดงพระอภิธรรม พระพุทธองค์ทรงสำรวจดูเวลาในโลกมนุษย์ เมื่อถึง เวลาบิณฑบาต เวลาเสวย หรือเวลาพักผ่อนในเวลากลางวัน ทรงบันดาลพระพุทธนิมิตให้แสดงพระอภิธรรมแทนพระองค์ แล้วทรงห่มจีวร ถือบาตรเสด็จไปยังสระอโนดาต เทวดานำไม้ชำระฟันชื่อนาคลดามาถวาย
![ขอขอบคุณ ภาพถ่ายโดย พระมหาปฐมพงษ์ ญาณวํโส จริยธรรมแชนแนล สำนักงานส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม และความมั่นคงแห่งสถาบันชาติ พระศาสนา พระมหากษัตริย์ วัดสระเกศ](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/DSC03368333-1024x409.jpg)
ทรงเคี้ยวไม้ชำระฟัน และสรงสนานพระวรกายในสระอโนดาต เสด็จไปบิณฑบาตที่อุตตรกุรุทวีป ทรงนำบิณฑบาตกลับมาเสวยที่ริมสระ แล้วเสด็จไปพักผ่อนกลางวัน ในป่าไม้จันทน์
ขณะนั้น พระสารีบุตรเถระมาพบพระพุทธองค์ที่นี้ เพื่อรับฟังพระอภิธรรม ไปแสดงต่อในโลกมนุษย์
![ภาพประกอบ โดย หมอนไม้](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/IMG_92723332223-1024x979.jpg)
ครั้นแสดงพระอภิธรรมจบลงแล้ว พระพุทธมารดาได้ดวงตาเห็นธรรม ทรงบรรลุโสดาปัตติผล ส่วนเทวดาอีกจำนวนมาก นับได้หลายหมื่นโกฏิ ได้บรรลุมรรคผลตามสมควรแก่อุปนิสัยแห่งตน
![ธรรมนิพนธ์เรื่อง "ความเป็นมาของพระอภิธรรม" เขียนโดย พระราชกิจจาภรณ์ (เทอด ญาณวชิโร) จัดพิมพ์เป็นธรรมทาน โดย สถาบันพัฒนาพระวิทยากร วัดสระเกศ](https://www.manasikul.com/wp-content/uploads/2020/07/DSC03700-1-1024x683.jpg)
โปรดติดตามตอนต่อไป “เข้าพรรษากับ ความเป็นมาของพระอภิธรรม” (ตอนที่ ๓ ) กำเนิดพระอภิธรรมปิฎก : เขียนโดย พระราชกิจจาภรณ์ (เทอด ญาณวชิโร)