ณ เมืองหลวงเบิร์น สวิตเซอร์แลนด์ในเช้าวันฝนตกช่วงต้นฤดูใบไม้ผลิ เวลาตีห้าครึ่ง รถเก็บขยะ คนกวาดถนนกำลังทำความสะอาดถนน บริเวณทางเดินอย่างขะมักเขม้นกลางสายฝน ในขณะที่คนส่วนใหญ่กำลังหลับสบาย ช่วงเช้าที่อากาศเย็นประกอบกับฝนตกแต่ก็ต้องทำความสะอาด เก็บขยะให้เสร็จก่อนที่ฟ้าจะสว่าง ก่อนที่ผู้คนเริ่มสัญจรหนาแน่น นักท่องเที่ยวมาเดินชมเมืองจับจ่ายซื้อของ
พระพิทยา ฐานิสสโร เล่าเรื่อง ขยะข้างนอก กับ ขยะข้างในใจ
เก็บขยะอย่างไหนยากกว่ากัน ในอีกซีกโลก …
บาตรเดียวท่องโลก
ตอน เก็บขยะในใจ โดย พระพิทยา ฐานิสสโร
อาชีพเก็บขยะ กวาดถนน คงเป็นอีกอาชีพหนึ่งที่ติดอยู่ในอันดับท้ายๆ ของอาชีพที่ทุกชีวิตใฝ่ฝันอยากทำเมื่อต้องทำงานเลี้ยงชีพ แต่เป็นอาชีพที่ช่วยให้บ้านเมือง ทุกสถานที่สะอาดน่าอยู่อาศัย น่าเที่ยวชม และถ้าขณะทำหน้าที่ได้น้อมนำมาพิจารณาใคร่ครวญก็จะเห็นสัจธรรมมากมาย โดยเฉพาะการไม่หลงมัวเมาในรูป รส กลิ่น สัมผัส และถ้าสามารถทำหน้าที่อย่างไม่รังเกียจด้วยจิตใจที่เบิกบาน ไม่ดูแคลนในอาชีพตน อาชีพนี้สามารถยกระดับจิตใจให้สูงขึ้นได้ไม่ยาก จะมีสักกี่คนที่สามารถบอกผู้อื่นด้วยความภาคภูมิใจว่า มีอาชีพเก็บขยะ กวาดถนน บางคนปิดหน้าตามิดชิดขณะกวาดขยะตามท้องถนนเพื่อไม่ให้ใครรู้
หลายอาชีพที่สามารถทำเงินได้มากแต่กำลังเบียดเบียนตัวเองและผู้อื่น เพราะยิ่งทำอาชีพเหล่านั้นนานมากขึ้นเท่าไร ความเมตตา กรุณา ความซื่อสัตย์ต่อตนเองและผู้อื่นน้อยลงมากขึ้นเท่านั้น แต่เมื่อมองจากภายนอก เขาเหล่านั้นอาจเพียบพร้อมด้วยความสะดวกสบาย มีชื่อเสียง ได้รับการยอมรับ มีหน้ามีตาในสังคม และหลายชีวิตก็ยอมที่จะทำอาชีพเหล่านั้นแม้ต้องทุกข์ทางใจเพียงใดก็ตาม เพราะไม่อยากสูญเสียสิ่งที่เคยได้ เคยมี เคยเป็นนั่นเอง
ความเห็นผิด ความหลง ยากที่จะทำให้เราเข้าใจความสุข ความหมายที่แท้จริงแห่งชีวิต จิตใจเราจะคล้อยไปตามความเห็น ค่านิยมของสังคมที่เป็นอยู่ แม้จะทำให้จิตใจเพิ่มความทุกข์จากความยึดมั่น ถือมั่นที่มากขึ้นในสิ่งสมมติเหล่านั้นเพื่อจะได้เป็นที่ยอมรับของสังคม แม้อาจเป็นค่านิยมที่ผิดก็ตาม เรากลัวที่จะเป็นบุคคลที่ไม่มีอะไร กลัวความลำบาก ทั้งที่สิ่งที่เรากำลังทำและเป็นอยู่ทำให้เราค่อยๆ หมดอิสรภาพแห่งชีวิตมากขึ้น ด้วยการตกเป็นทาสแห่งความอยาก ติดความสบาย ลุ่มหลงในประสาทสัมผัสและต้องแสวงหาต่อไปไม่สิ้นสุด
จิตใจที่ขาดสติ ขาดความตระหนักรู้จะเสพสิ่งต่างๆ อย่างขาดการเคารพและเห็นคุณค่า เป็นเหตุให้หาความสุขที่แท้จากการเสพแทบไม่ได้เลย ทำให้ต้องวิ่งไขว่คว้าหาความสุขจากประสาทสัมผัสอย่างไม่รู้จักจบสิ้นอยู่ตลอดเวลา ส่งผลให้จิตใจขาดความสงบ ขาดความมั่นคง จึงทำอะไรผิดพลาดได้ง่ายและยากที่ยอมรับความผิดพลาด หลายครั้งที่เกิดความผิดพลาดจะโทษสิ่งอื่น โทษสถานการณ์หรือบุคคลภายนอกมากกว่ากลับมาดูตนแก้ไข เปลี่ยนแปลง ปรับปรุงที่ตน ทำให้ความทุกข์เกิดขึ้นได้ง่าย ทุกข์จะอยู่นาน และยากที่เยียวยา
นอกจากนี้ จิตใจที่อ่อนแอเสพติดความสะดวกสบาย เสพสิ่งต่างๆ อย่างขาดการเคารพและเห็นคุณค่ายังส่งผลให้ทรัพยากรธรรมถูกทำลายมากและรวดเร็วขึ้น ขยะมากมายที่เกิดขึ้นโดยที่ไม่สามารถย่อยสลายและไม่นำขยะที่ย่อยสลายได้นำกลับมาใช้ประโยชน์ แต่กลับไปพึ่งสารเคมีที่มีราคาสูง ได้ผลสะดวกรวดเร็วพร้อมกับผลกระทบมากมายตามมา ทั้งเกิดแก่ผู้ใช้ ผู้บริโภคและระบบนิเวศทางธรรมชาติ ส่งผลให้เกิดความเจ็บป่วย โรคภัยไข้เจ็บที่มากขึ้น เกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติทวีคูณหลายเท่าในไม่กี่ปีที่ผ่านมา ภาวะโลกที่ร้อนขึ้นๆ ทั่วทุกพื้นที่ทั่วโลก แต่ก็ไม่ได้ทำให้คนส่วนใหญ่ตระหนักรู้ ยังคงติดเสพความสบายแม้ความหายนะค่อยๆ ปรากฎให้เห็นรับรู้อยู่ก็ตาม
คนส่วนมากต้องให้ประสบความเดือดร้อน ขัดสน ภัยพิบัติปรากฏแก่ตนเองก่อนจึงค่อยตื่น เปลี่ยนแปลง ปรับปรุง หาทางแก้ไข ถ้ายังมีหนทางหรือปัจจัยที่ยังทำให้ได้เสพสุขสบายอยู่ได้ก็ไม่เดือดร้อน แม้จะเป็นส่วนหนึ่งของการทำลายอยู่ และไม่ใส่ใจแม้ผู้คนอีกจำนวนไม่น้อยเดือดร้อนอยู่ก็ตาม
ความอยาก ความหลงมีอยู่ในจิตใจของผู้ใด มาพร้อมกับความเห็นแก่ตัวอยู่เสมอเป็นปรกติ ถ้าจะทำประโยชน์ใดๆ ต้องได้รับการยอมรับ ชื่นชมหรือคนอื่นต้องเห็นต้องรับรู้ ได้รับผลประโยชน์กลับมา ดังนั้นการทำประโยชน์ในแต่ละครั้งจึงไม่ประกอบด้วยเจตนาที่บริสุทธิ์ เพิ่มความเป็นตัวตน ของตนมากยิ่งขึ้นอย่างไม่รู้ตัว ทำให้เขาเหล่านั้นขาดความอ่อนน้อมถ่อมตนจากภายในและยากที่พบความสงบสุขในใจตนเอง
ถ้าแต่ละประเทศส่งเสริมให้การศึกษาแก่เด็กเยาวชนและกระทำให้เป็นแบบอย่างเรื่องการมีระเบียบ วินัย เคารพ ดูแล รักษาสิ่งแวดล้อมอย่างเป็นรูปธรรมลงไปสู่การใช้ชีวิตประจำวันอย่างเชื่อมโยงสัมพันธ์และผู้นำในแต่ละภาคส่วนในทุกส่วน โดยเห็นความสำคัญ ชี้โทษ ประโยชน์ที่ชัดเจนจากการไม่เคารพ ทำลายสิ่งแวดล้อม ซึ่งอาจไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะหลายแห่งมีผลประโยชน์ที่ซับซ้อนเกี่ยวข้องมากมายมาเป็นเวลานาน เป็นกลุ่มเป็นพวก ซึ่งพวกเขาอาจดำเนินเช่นนั้นต่อไปในเรื่องระบบธุรกิจ การค้า การเมือง และการปกครอง ซึ่งจะเชื่อมโยงมาถึงการทำให้สภาพแวดล้อมไม่อาจดีขึ้นได้ เพราะการแก้ไขการไม่ใช้พลาสติกในห้างสรรพสินค้าเพียงอย่างเดียวเป็นเพียงปลายทางของปัญหาเท่านั้นเอง
ดังนั้นควรเริ่มต้นที่เรา ด้วยการเรียนรู้จะเสพแต่น้อย ฉลองวันเกิดด้วยการงดอาหารหรือรับประทานให้น้อยลงในวันนั้น เพื่อร่วมเฉลิมฉลองขอบคุณโลก ตอบแทนคุณโลกในวันคล้ายวันเกิดเพื่อคนที่เกิดใหม่จะได้มีโอกาสชื่นชมโลกที่งดงาม ไม่เดือดร้อน นำถุงผ้า กล่องใส่อาหาร ปิ่นโตเมื่อไปจับจ่ายใช้สอยของอุปโภค บริโภค เพื่อลดการใช้ถุงพลาสติก
ออกกำลังกายด้วยการเดินในระยะทางที่ใกล้ งดการใช้รถยนต์ โดยการใช้รถประจำทางบ้าง ใช้เครื่องมือสื่อสารให้น้อยลง หรือใช้เฉพาะการสื่อสารจริงๆ เท่านั้น การใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าให้เหมาะสม เตรียมการรีดผ้าในคราวเดียว ซักผ้าในปริมาณที่เหมาะสม ในวันที่เราสามารถจัดสรรได้ พยายามสนับสนุนผัก ผลไม้ที่ไม่ใช้สารเคมี ออกจากระบบผูกขาดมาซื้อของในตลาดเล็กๆ ลดมื้ออาหารลงบ้าง จากสามมื้อเหลือสองมื้อ หรือเหลือเพียงมื้อเดียวในบางวันในวันที่เราทำได้อย่างสม่ำเสมอก็จะทำให้ร่างกายเบาลง สุขภาพจะดีขึ้น ลองหัดรับประทานมังสวิรัติ บ้าง ใช้สอยของที่มีอยู่แล้วจนกว่าใช้ไม่ได้ถึงจะซื้อของใหม่ นำสิ่งของที่ไม่ได้ใช้แต่อยู่ในสภาพดีออกบริจาคบ้าง ไม่เป็นนักสะสมจนของกลายเป็นขยะในบ้านไม่มีที่เก็บ และหาเวลาปลีกเวลาไปอยู่กับธรรมชาติบริสุทธิ์อย่างสม่ำเสมอ…
เมื่อเรามีสติ การรับรู้จะละเอียดขึ้น ความเมตตา กรุณาต่อตนเองจะปรากฏและจะเกิดความเมตากรุณาในผู้อื่นต่อไป ชีวิตเราจะปลอดภัยสงบสุขจากอคติทั้งปวง และกลับมาทำหน้าที่อย่างมีสติตระหนักรู้อย่างเต็มกำลังเต็มความสามารถ
อย่าเรียกร้องความสมบรูณ์จากโลก เราจะเหนื่อยไม่จบ
เหนือสิ่งสมมติ จิตล้วนเท่าเทียม
ทำหน้าที่อย่างมีสติ สงบคือ ความสำเร็จที่แท้จริง
จากคอลัมน์ บาตรเดียวท่องโลก
หน้าธรรมวิจัย นสพ.คมชัดลึก วันอังคารที่ ๒๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๒
เรื่อง เก็บขยะในใจ
โดย พระพิทยา ฐานิสสโร
