“สร้างทางดีไว้…ให้เป็นทางเดิน”ผลผลิตจากสามเณรภาคฤดูร้อน โดย พระมหาประสิทธิ์ ญาณปฺปทีโป

ติดตามงานเผยแผ่พระพุทธศาสนาของพระธรรมวิทยากร ครูพระสอนศีลธรรม

และการทำงานของพระสงฆ์มากมายอย่างเข้มข้น

จากการเติบโตของพระเณรทุนในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

จังหวัดศรีสะเกษ

กับ พระมหาประสิทธิ์ ญาณปฺปทีโป

ใน…

“สร้างทางดีไว้…ให้เป็นทางเดิน”

ผลผลิตจากสามเณรภาคฤดูร้อน

โดย พระมหาประสิทธิ์  ญาณปฺปทีโป

ช่วงเดือนเมษายนที่ผ่านมา ได้ติดตามการทำงานของพระเณรทุนในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ของจังหวัดศรีสะเกษ เพราะได้เคยจัดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมศักยภาพของสามเณรโดยได้รับการสนับสนุนทุนจากสำนักงานส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรม เพื่อความมั่นคงแห่งสถาบันชาติ พระศาสนา พระมหากษัตริย์ วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร  ทำให้เป็นจุดเริ่มต้นนำไปสู่การพัฒนาศักยภาพสามเณรด้านการทำงานจิตอาสา มีหลายรูปที่ทำงานต่อเนื่องจนตอนนี้บวชพระแล้ว ท่านก็ยังทำงานอยู่ เมื่อว่างจากการเรียน ในช่วงปิดเทอมใหญ่  ต่างก็ออกไปในพื้นที่ท้องถิ่นของตนเองบ้าง  ครูอาจารย์ส่งไปบ้าง  เพื่อทำหน้าที่เป็นพระธรรมวิทยากร ให้คำแนะนำทำกิจกรรมกับสามเณรภาคฤดูร้อน 

ในฐานะของคนที่มีส่วนเกี่ยวข้องแม้เพียงเล็กน้อย  ก็มีความภูมิใจลึกๆ ว่า สิ่งที่เราได้ทำไปนั้น มีผลทำให้สามเณรน้อยๆ เมื่อตอนนั้น  ที่ยังไม่ชัดเจนในตัวตน  บางท่านไม่เห็นคุณค่าในตนเองด้วยซ้ำ เพราะส่วนใหญ่มาจากเด็กที่ด้อยโอกาส (ซึ่งเป็นศัพท์ที่คนอื่นเรียก แต่ความจริงแล้ว เด็กๆ เหล่านี้กลับมีโอกาสที่ดีในการที่จะต้องพากเพียรให้มากขึ้น ก็จะทำให้เขาแข็งแกร่งขึ้น)  ทำให้เกิดความรู้สึกว่าต่ำต้อย มันคอยขวางความกล้าหาญ  แต่เมื่อทลายกำแพงแห่งความคิดลบ  และช่วยให้ท่านพบศักยภาพที่ซ่อนอยู่ในตนเอง  นำไปสู่การต่อยอดเพื่อพัฒนาตนเอง ให้กล้าคิด  กล้าทำและกล้าที่จะสื่อสารตนเองออกไปได้  

บางรูปเราเห็นพัฒนาการตั้งแต่มัธยม  ทั้งล้มลุกคลุกคลานพลาดพลั้งหลายครั้ง แต่ก็ยังลุกขึ้นและก้าวต่อมาได้  พร้อมทั้งเห็นภาพเป้าหมายของตนเองแล้วกล้าที่จะก้าวไปอย่างมั่นใจ  เข้าสู่การศึกษาในมหาวิทยาลัยสงฆ์ และระหว่างนั้นก็พัฒนาตนและพัฒนาคนด้วยการอาสาเป็นครูพระสอนศีลธรรม  พระธรรมวิทยากร เทศน์งานศพ  ช่วยงานพระศาสนาและตามประเพณีท้องถิ่น  บางองค์ทำหน้าที่แทนเจ้าอาวาสเป็นผู้นำชุมชนทำงานได้แม้หลวงพ่อจะไม่อยู่ บางรูปตอนมัธยมไม่ได้ภาษาอังกฤษสักตัว แต่วันนี้สามารถสื่อสารกับพระจากต่างประเทศเป็นภาษาอังกฤษได้ 

การศึกษา คือ เครื่องมือพัฒนาคนที่ดีที่สุด          

เท่าที่ผู้เขียนมองเห็น  เด็กที่อยู่ต่างจังหวัด ถือเป็นประชากรที่ขาดโอกาส และโอกาสสำคัญที่สุดก็คือ โอกาสที่จะได้มองเห็นศักยภาพของตนเองและคิดว่ามันสามารถพัฒนาได้  ไม่ถูกกรอบของความคิดบีบคั้นจนไม่กล้าที่จะก้าวไปข้างหน้าเพื่อสร้างสรรค์ชีวิตตนเองให้มีคุณค่ามากขึ้น 

และการที่สามเณรได้รับทุน ที่ไม่ใช่แค่ตัวปัจจัยค่าเทอมซึ่งก็ไม่ได้มากอย่างที่หลายคนเข้าใจ  แต่สิ่งที่เราพยายามต่อยอดก็คือ  การใช้โอกาสนี้สร้างเงื่อนไขเพื่อพัฒนาศักยภาพสามเณร  ทำให้ท่านเห็นความสำคัญของทุน และเห็นความสำคัญของตัวท่านเอง 

ในระหว่างที่ท่านบวชอยู่  ก็สามารถที่จะเป็นที่พึ่งให้กับวัดและพระพุทธศาสนา  โดยเฉพาะอย่างยิ่งส่วนใหญ่นั้นมาจากวัดต่างๆ ที่อยู่ในชุมชน  ซึ่งบางครั้งก็ขาดแคลนพระสงฆ์เพื่อเป็นเนื้อนาบุญให้กับชุมชน  แต่สามเณรสามารถที่จะทำหน้าที่ได้มากเกินวัยเด็ก ทำให้นึกถึงพุทธพจน์ที่ว่า ไม่ควรดูหมิ่น ๔ อย่าง ดังนี้

๑. กษัตริย์ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่ายังทรงพระเยาว์        

๒. งู ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่าตัวเล็ก  

๓. ไฟ ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่าเล็กน้อย 

๔. ภิกษุ ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่ายังหนุ่ม

สี่อย่างเหล่านี้ ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่าเล็กน้อย

เพราะกษัตริย์ที่ทรงพระเยาว์ อาจจะเติบใหญ่เป็นมหาราชได้ งูตัวเล็กก็มีพิษทำให้ตายได้  ไฟแค่เล็กน้อยก็สามารถสร้างอัคคีภัยได้ และภิกษุหนุ่ม หรือสามเณรน้อย ก็อาจจะกลายเป็นพระสังฆราชฯได้ในอนาคต 

สามเณรน้อยจึงควรได้รับการส่งเสริมให้เติบโตอย่างมีคุณภาพ  ไม่ต่างจากเด็กทั่วไป  เพราะพวกท่านเป็นทั้งอนาคตของชาติและพระพุทธศาสนา  การพัฒนาทั้งทางด้านสุขภาพอนามัย  ความรู้ความสามารถ  ความประพฤติ  และทักษะการทำงานเพื่อสังคม   ก็คาดหวังนโยบายจากฝ่ายบริหารและการปกครอง  แต่ก็คงจะรอไม่ได้ มีอะไรที่สามารถทำได้เราจึงต้องทำกันไปก่อน  เพราะเด็กโตทุกวัน  เวลาเคลื่อนไปตลอดและการเปลี่ยนแปลงของโลกก็รวดเร็ว  ก็รู้อยู่ว่าเรากำลังก้าวอย่างเชื่องช้าเกินไป  แต่ถึงอย่างไรก็ไม่สามารถจะหยุดเดินได้  แม้จะเดินช้าก็ขอให้อย่าหยุดเดิน 

           พระท่านหนึ่งสะท้อนว่า “ยกต้นแบบ ให้เป็นแบบอย่าง ผมมองว่าการที่เราทำงานจิตอาสา นี้ คือเมื่อเราได้รับ การเป็น นักเรียนทุนพระราชทาน แล้วก็ต้องทำหน้าพระเณรในการเผยแผ่ให้สมกับทุนที่ได้รับ และ สำคัญคือ พระองค์ท่านทรงงานมาก็มาก การที่เราเป็นนักเรียนทุนนั้นก็ควรสร้างทางดีไว้ให้เป็นทางเดินครับ” 

           จากการสนทนาทำให้ได้ประเด็นที่น่าสนใจ ๔ ข้อ คือ

           ๑.      การทำงานจิตอาสาเป็นเครื่องมือพัฒนาทักษะรอบด้าน เพราะการทำงานในกรณีบวชเณรฤดูร้อน ต้องทำหน้าที่หลายอย่าง เป็นพี่เลี้ยงเด็ก ประสานราชการ สนทนากับชุมชน และบริหารจัดการทำงานเป็นทีม  จึงเป็นเหมือนกับการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ทำงานจริง

           ๒.      ทำแล้วเกิดความภาคภูมิใจ จิตใจมีความปราโมทย์ ทั้งภูมิใจที่ได้เจริญรอยตามสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ในฐานะนิสิตทุน และการทำงานทำให้ได้ฝึกจิตใจไปด้วย เพราะต้องเผชิญกับอุปสรรคมากมาย ซึ่งจะต้องตั้งสติ  คิดใคร่ครวญ ทำใจให้สงบเมื่อพบปัญหา

           ๓.      เกิดประโยชน์ต่อพื้นที่ท้องถิ่น         ชุมชนท้องถิ่นได้ประโยชน์พระพุทธศาสนาได้ต่อยอด  แม้จะไม่ใช่ผู้นำทางจิตวิญญาณเหมือนพระผู้ใหญ่  แต่เป็นพระหนุ่มเณรน้อยที่อยู่เคียงข้างกับชุมชน  ร่วมกันคิด  ร่วมกันสร้างสรรค์ และเบิกบานกับการทำงาน สร้างความสุขให้ชุมชน

           ๔.      สร้างแรงบันดาลใจให้กับเยาวชน           เด็กๆ ที่มาบวชและมาเรียนรู้ในโครงการช่วงปิดเทอม  บางคนได้แรงบันดาลใจจากพระวิทยากร พี่เลี้ยง  ทำให้บางคนอยากจะบวชเรียน  หรือมีต้นแบบในการเรียน  การใช้ชีวิต  และการฝึกคิดดี  เพราะท่านทั้งหมดนั้นก็คือผลผลิตจากการบวชฤดูร้อนเหมือนกัน

           การพัฒนาเด็กและเยาวชนของไทย มีเครื่องมือกลไกทางพระพุทธศาสนาคอยช่วย  จะทำอย่างไรให้ต่อยอดและปรับปรุงให้เท่าทันยุคสมัยการเปลี่ยนแปลงทางสังคมปัจจุบัน  ถือว่าเป็นประเด็นที่น่าสนใจ และท้าทายมาก  ว่าเราจะต่อยอดกันต่อไปอย่างไรดี?