วันนี้วันพระ วันศุกร์ที่ ๕ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๖๔ ขึ้น ๘ ค่ำ เดือน ๙
“ปูชา จ ปูชนียานํ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ.
ขอนอบน้อมแด่ครู พระอุปัฌชาย์ อาจารย์
ผู้ให้ชีวิตในพระศาสนาของพระพุทธองค์ ด้วยเศียรเกล้าฯ”
ร่องรอยความทรงจำแห่งอดีต
บอกเล่าปฏิปทาในการครองตน ครองคน ครองงาน
เพื่อจรรโลงความดีงาม ตามครรลอง “วิถีแห่งผู้นำ”
สำหรับสองบทนี้ ผู้เขียนสรุปงานด้านวิชาการและการบริหารคณะสงฆ์ที่หลวงพ่อสมเด็จฯ รับผิดชอบ รวมไปถึงงานเลขาธิการมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และได้รับพระบัญชาแต่งตั้งให้เป็นเลขานุการสมเด็จพระสังฆราช ก่อนที่พระองค์จะสิ้นพระชนม์ในปีนั้น
วิถีแห่งผู้นำ
: สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสณมหาเถร)
๕๘. งานด้านวิชาการและการบริหารคณะสงฆ์
๕๙. กำลังยังมีที่จะส่งต่อก้าวกันไป
เรียบเรียงโดย พระครูอมรโฆสิต (ปรีชา สาเส็ง)
๕๘. งานด้านวิชาการและการบริหารคณะสงฆ์
สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ) ได้เริ่มต้นงานด้านวิชาการและการบริหารคณะสงฆ์ในปี พ.ศ. ๒๔๙๔ โดยเป็นครูสอนปริยัติธรรม ต่อมาได้เป็นกรรมการตรวจธรรมสนามหลวง ในปี พ.ศ. ๒๔๙๖ และเป็นกรรมการตรวจบาลีสนามหลวง ในปี พ.ศ. ๒๔๙๗ ในปีเดียวกัน ได้เป็นกรรมการพิเศษแผนกตรวจสำนวนแปลพระวินัยปิฎก ฉบับ พ.ศ. ๒๕๐๐ ของคณะสงฆ์
ในปี พ.ศ. ๒๕๐๐ สมเด็จพระพุฒาจารย์ได้เป็นอาจารย์สอนภาษาบาลีที่มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ในปีต่อมาได้เลื่อนเป็นหัวหน้าแผนกบาลีธรรม และเป็นอาจารย์สอนพระสูตร และประธานหัวหน้าแผนกคณะพุทธศาสตร์ มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๐๒ ได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้ช่วยอธิการบดี และหัวหน้าแผนกธรรมวิจัยของมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์
ในปี พ.ศ. ๒๕๐๖ สมเด็จพระพุฒาจารย์ ได้รับเลือกเป็นอนุกรรมการมหาเถรสมาคม
ปี พ.ศ. ๒๕๐๗ ได้รับเลือกเป็นเลขาธิการมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ และได้รับพระบัญชาแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งรองเจ้าคณะภาค ๙ (เขตปกครองจังหวัดขอนแก่น, มหาสารคาม, กาฬสินธุ์, ร้อยเอ็ด) และในปี พ.ศ. ๒๕๐๘ ได้รับพระบัญชาแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งเจ้าคณะภาค และเป็นเลขานุการสมเด็จพระสังฆราช
ในปี พ.ศ. ๒๕๑๓ สมเด็จพระพุฒาจารย์ ได้รับเลือกเป็นกรรมการร่างหลักสูตรโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา และเป็นผู้รักษาการแทนเจ้าอาวาสวัดสระเกศฯ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๑๔ ได้รับพระบัญชาแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสวัดสระเกศฯ (ข่าวสด, ๒๕๕๖)
๕๙. กำลังยังมีที่จะส่งต่อก้าวกันไป
ในการเสด็จมาของสมเด็จพระสังฆราชญาโณทยมหาเถระ วัดสระเกศฯ นั้น มีพระเถระแห่งวัดสระเกศฯ ตามเสด็จประจำพระองค์ และพระเถระนั้นก็เป็นครูอาจารย์ เป็นผู้บริหารอยู่ในมหาจุฬาฯ
การที่สมเด็จพระสังฆราชพระองค์นั้นเสด็จมาสม่ำเสมอที่มหาจุฬาฯ เป็นไปด้วยพระเมตตาต่อมหาจุฬาฯ พระเมตตาต่อพระเถระสัทธิวิหาริกผู้ตามเสด็จนั้นเสริมและหนุนอีกชั้นหนึ่ง
พระเถระวัดสระเกศฯ รูปนั้น คือพระราชวิสุทธิเมธี (เกี่ยว อุปเสโณ ป.ธ. ๙) ซึ่งได้เป็นรองอธิการบดีมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยอยู่ก่อน และใน พ.ศ. ๒๕๐๗ หลังจากสละตำแหน่งรองอธิการบดีในช่วงต้นปีแล้วไม่นานนัก ท่านก็ได้ดำรงตำแหน่งเป็นเลขาธิการมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย อันเป็นความเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ ซึ่งเป็นการปรับตัวของมหาจุฬาฯ ในการจัดระบบ และวางรูปงานให้รับได้ทันกับสถานการณ์ในเวลาช่วงที่จะสืบสานต่อไป
แล้วในปี พ.ศ. ๒๕๐๘ พระเทพคุณาภรณ์ (เกี่ยว อุปเสโณ ป.ธ.๙) ซึ่งเป็นเลขาธิการมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ก็ได้รับพระบัญชาแต่งตั้งให้เป็นเลขานุการสมเด็จพระสังฆราช ก่อนที่พระองค์จะสิ้นพระชนม์ในปีนั้น
ย้อนหลังไป พระราชวิสุทธิเมธี ครั้งเป็นพระมหาเกี่ยว อุปเสโณ เมื่อสอบได้เปรียญ ๙ ประโยค ใน พ.ศ. ๒๔๙๗ แล้วไม่นาน ก็ได้มาเป็นอาจารย์สอนบาลีที่มหาจุฬาฯ
ครั้นถึงครึ่งหลังของปี พ.ศ. ๒๕๐๐ มหาจุฬาฯ ดําเนินการสอนตามโครงการใหม่ มีการจัดหลักสูตรใหม่ โดยแบ่งแผนกวิชาออกเป็น ๓ แผนก คือ
๑. แผนกวิชาบาลี – ธรรม มีพระมหาเกี่ยว อุปเสโณ เป็นหัวหน้าแผนก
๒. แผนกวิชาทั่วไป มีอาจารย์ประหยัด ไพทีกุล เป็นหัวหน้าแผนก
๓. แผนกวิชาภูมิวิทยา มีอาจารย์ผาด แก้วสีปลาด เป็นหัวหน้าแผนก
พระมหาเกี่ยว อุปเสโณ ได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานหัวหน้าแผนก
พระเถระวัดสระเกศฯ อีกรูปหนึ่งซึ่งเป็นสัทธิวิหาริกของสมเด็จพระสังฆราช ญาโณทยมหาเถระ และผู้เล่าเข้าใจว่าได้ตามเสด็จประจำพระองค์เช่นเดียวกัน คือพระกวีวรญาณ (จํานงค์ ชุตินโร ป.ธ.๙, M.A.) ซึ่งสอบได้เปรียญ ๙ ประโยคใน พ.ศ. ๒๔๙๖ และสำเร็จการศึกษาเป็น ๑ ใน ๖ รูปของพุทธศาสตรบัณฑิตรุ่นแรก ของมหาจุฬาฯ ใน พ.ศ. ๒๔๙๗
