บทความพิเศษ ตอนที่ ๑๙ “ความบริสุทธิ์ของมนุษย์ สำคัญกว่าความยุติธรรม” โดย พระใบฎีกาคทาวุธ คเวสกธมฺโม

บทความพิเศษ ตอนที่ ๑๙ 

“ความบริสุทธิ์ของมนุษย์ สำคัญกว่าความยุติธรรม”

โดย พระใบฎีกาคทาวุธ คเวสกธมฺโม

          จากการที่ได้ศึกษาว่าด้วยเรื่อง “ความยุติธรรม” จะพบว่าปัญหาของความยุติธรรมในทุก ๆ ด้านไม่ว่าจะเป็นสังคมตะวันตก สังคมตะวันออก รวมทั้งหลักความยุติธรรมที่อยู่ในกฎหมายไทย ปัญหาล้วนมาจากตัวของมนุษย์ทั้งสิ้น เพราะมนุษย์เป็นผู้กำหนด ควบคุม หรือสมมติกฎหมายต่างๆ ขึ้นมาเอง ถ้าตัวมนุษย์ไม่มีพื้นฐานด้านการฝึกฝน พัฒนาจิตใจและปัญญาเสียแล้ว ไม่ว่ากฎหมายหรือหลักความยุติธรรมที่สมมติกันขึ้นมาจะประเสริฐขนาดไหนในที่สุดก็จะไปไม่รอด

          เพราะมนุษย์จะพยายามหาทางหลบหลีกเลี่ยงกฎหมายทุกวิถีทาง หรือไม่เคารพไม่เต็มใจที่จะปฏิบัติตาม แม้จะมีการบังคับหรือลงโทษอย่างไรก็ตาม ในที่สุดก็จะล้มเหลว เพราะตัวโครงสร้างที่มนุษย์สมมติขึ้นมานั้น จะกร่อนโทรมด้วยตัวของมันเองจนหมดประสิทธิภาพ

เช่น มนุษย์มีการสมคบกันเพื่อหลบหลีกกฎหมายในทุกระดับชั้น แม้จะมีการจัดตั้งองค์กรต่าง ๆ เพื่อมาดูแลควบคุม หรือมีโทษที่รุนแรงขึ้นก็จะสิ้นผล

และที่เห็นได้ในปัจจุบันอย่างชัดเจนคือมีการนำเอากฎหมายไปใช้ในทางที่ผิดเจตนารมณ์ เพื่อสนองความต้องการผลประโยชน์ของตนเองและพวกพ้อง  

          ทั้งนี้ ต้นเหตุของปัญหามาจากตัวของมนุษย์เพราะในตัวของมนุษย์นั้นมีความโลภ ความเห็นแก่ตัว สิ่งเหล่านี้จึงเป็นปัจจัยทำลายความยุติธรรมให้ตายไปจากสังคม ความบริสุทธิ์ของมนุษย์จึงสำคัญกว่าความยุติธรรม ถ้ามนุษย์ไม่บริสุทธิ์ ความยุติธรรมก็ไม่เกิด 

การจะทำให้มนุษย์เป็นผู้มีความบริสุทธิ์ พระพุทธเจ้าทรงตรัสไว้ต้องประกอบไปด้วยคุณธรรม ๔ ประการ คือ หิริโอตตัปปธรรม สุกกธรรม สันติธรรม และสัปปุริสธรรม

หิริโอตตัปปธรรม

อธิบายได้เป็น ๒ ประการ  หิริ หมายถึง ความละอายใจ กับการกระทำที่ไม่ดี ความชั่ว หรือความเสียหายต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น เช่น บุคคลใดที่มีใจรังเกียจ หรือเกลียดชังต่อการทุจริต คอร์รัปชัน คดโกง ฯ เป็นนิสัยประจำใจ ถือว่าบุคคลนั้นประกอบไปด้วยหิริอย่างแน่แท้

ส่วนคำว่า โอตตัปปะ หมายถึง ความเกรงกลัวต่อผลของการกระทำที่ไม่ดี ชั่วร้าย และทำให้เกิดความเสียหายต่างๆ

          กล่าวคือ บุคคลที่มีสติปัญญาพิจารณาได้ว่าสัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม ตนเองเป็นผู้รับผลของกรรมที่ตนได้กระทำไว้จะเป็นกรรมดีหรือกรรมชั่วก็ตามถือว่าเป็นบุคคลที่ประกอบไปด้วยโอตตัปปะอย่างแน่แท้  หิริโอตตัปปธรรม จึงเป็นคุณธรรมที่รักษาใจให้มั่นคงในการกระทำที่ดีงามทั้งในที่แจ้งและที่ลับ เมื่อหิริโอตตัปปะตั้งอยู่ที่ใดแล้วก็จะส่งผลให้ศีลเกิดขึ้น ณ ที่นั้นด้วยเรียกว่าสุกกธรรม

สุกกธรรม

หมายถึง ธรรมที่ขาวบริสุทธิ์ ธรรมที่ทำให้มีจิตใจที่ผ่องแผ้ว  ทำให้คนมีความประพฤติที่ขาวสะอาด

ละทุจริตคือ ทุจริตทางกาย ทุจริตทางวาจา ทุจริตทางใจ แต่ให้ตั้งมั่นในสุจริตคือ สุจริตทางกาย สุจริตทางวาจา สุจริตทางใจ เมื่อมีศีลแล้วก็จะส่งผลให้ผู้นั้นเกิดความสงบ เรียกว่าสันติธรรม

สันติธรรม

 หมายถึง ความสงบ แบ่งเป็น ๒ ประการด้วยกัน 

ความสงบภายนอก คือ ความสงบทางกาย สงบทางวาจา เช่น ไม่พูดให้เกิดความแตกแยกสามัคคี แต่ชักนำให้คนมีความสามัคคีปรองดอง

ส่วน ความสงบภายใน คือ ความสงบทางใจ เช่น ทำใจให้สงบจากความโลภ ความโกรธ ความหลง เครื่องมือที่จะทำให้เกิดความสงบได้คือ สติ ความระลึกได้ และสัมปชัญญะ ความรู้ตัว จะกระทำอะไรต้องมีสติสัมปชัญญะ

กล่าวคือ สตินึกคิดก่อนที่จะลงมือทำ ก่อนที่จะพูด หรือก่อนที่จะกระทำการใด ๆ ส่วนสัมปชัญญะรู้ตัวในเวลาที่กำลังทำ กำลังพูด เป็นต้น

ทั้งนี้เมื่อเกิดความสงบเกิดขึ้นแล้ว แต่มนุษย์ปุถุชนยังดำรงชีวิตอยู่ในสังคมยังเกี่ยวข้องอยู่กับโลกจึงต้องยึดถือและปฏิบัติตามหลักการของสัปปุริสธรรมในการดำเนินวิถีชีวิตหรือจะกระทำการใด ๆ

สัปปุริสธรรม

หมายถึงธรรมของสัตบุรุษ ประกอบไปด้วย ๗ ประการ

                    ๑. รู้จักเหตุ คือ รู้เหตุแห่งความเสื่อมและความเจริญ

          ๒. รู้จักผล คือ จะทำจะพูดจะคิดอะไรก็เป็นไปโดยมีเหตุมีผล

          ๓. รู้จักตน คือ รู้จักภาวะของตนปฏิบัติให้เหมาะสมแก่ภาวะฐานะ

          ๔. รู้จักประมาณ คือ รู้จักความพอเหมาะพอดีในการประกอบกิจ

          ๕. รู้จักกาลเวลา คือ รู้จักกาลเวลาในการประกอบกิจใด ๆ

          ๖. รู้จักชุมชน คือ เข้าใจ เข้าถึง และรู้จักบริบทของสังคม         

          ๗. รู้จักบุคคล คือ รู้จักจริตอัธยาศัย และความประพฤติของบุคคล

          คุณธรรมทั้ง ๗ ประการที่กล่าวมานี้ หากอยู่กับบุคคลใดแล้วถือว่าเป็นสัตบุรุษ คือ เป็นคนดี จะทำการใดก็สำเร็จลุล่วงไปด้วยดี พร้อมทั้งเป็นเครื่องเชิดชูสง่าราศีทั้งทางโลกและทางธรรมอย่างยิ่งยวด

อนึ่ง เมื่อบุคคลใดเป็นผู้ที่ประกอบด้วยหิริโอตตัปปะ  ตั้งมั่นในสุกกธรรม  ใฝ่สันติและมีสัปปุริสธรรม พร้อมด้วยคุณธรรมทั้ง ๔ ประการที่กล่าวมาถือว่าเป็นบุคคลที่ประเสริฐในหมู่มนุษย์ เป็นหนทางแห่งความบริสุทธิ์เป็นมนุสสเทโว มนุษย์ผู้เปรียบประดุจเหมือนเทวดา

ดังนั้นเมื่อมนุษย์มีการพัฒนาทางด้านจิตใจและปัญญา จะทำให้บุคคลนั้นมีความสามารถที่จะยับยั้ง ควบคุมพฤติกรรมของตนไปในทางที่เจริญ ถูกต้องชอบธรรม กฎหมายก็จะเป็นแค่เพียงเครื่องมือมาช่วยส่งเสริมเกื้อหนุนให้มนุษย์มีพฤติกรรมที่ถูกต้องดีงามเท่านั้น

แต่ถ้าจิตใจ และปัญญาของมนุษย์ไม่ได้รับการพัฒนา มนุษย์ก็จะไม่มีความสามารถที่จะยับยั้ง ชั่งใจ ควบคุมพฤติกรรมของตนเองให้ดีงามได้

แม้จะใช้วิธีการควบคุมเพียงแค่ภายนอก

ด้วยการตรากฎหมายมาควบคุม

มีบทลงโทษที่รุนแรง

กฎหมายก็จะไร้ค่าและเสื่อมด้วยตัวของมันเอง

ดังนั้นนอกจากจะบัญญัติกฎหมายเพื่อมาควบคุมพฤติกรรมของมนุษย์แล้ว กฎหมายนั้นก็ควรที่จะช่วยเกื้อหนุน ส่งเสริมให้มนุษย์ได้พัฒนาทางด้านจิตใจและปัญญาควบคู่ไปด้วย เพื่อให้มนุษย์เป็นผู้มีความบริสุทธิ์อันจะทำให้ธำรงความยุติธรรมอยู่คู่กับสังคมได้อย่างมั่นคง

ที่มาของของข้อมูล : คัดลอกเนื้อหามาจาก พระคทาวุธ คเวสกธมฺโม (เพ็งที) วิทยานิพนธ์เรื่อง “เปรียบเทียบความยุติธรรมตะวันตกกับพระพุทธศาสนาเถรวาท และกฎหมายไทย” วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรนิติศาสตรมหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (NIDA) ปี ๒๕๕๗

บทความพิเศษ ตอนที่ ๑๙ “ความบริสุทธิ์ของมนุษย์ สำคัญกว่าความยุติธรรม” โดย พระใบฎีกาคทาวุธ คเวสกธมฺโม

ขอขอบคุณ ภาพจากสื่อทุกสำนัก จากอินเทอร์เน็ต